Αυτή τη φορά, σκέφτηκα να ξεφύγουμε λίγο από τους… σύγχρονους συζυγικούς «προβληματισμούς» και να κάνουμε μια μικρή αναδρομή στον έγγαμο βίο κατά την αρχαία Ελλάδα. Πρώτον γιατί έχει αρκετά πικάντικα στοιχεία και δεύτερον, γιατί ίσως συνειδητοποιήσουμε τί τυχερές που είμαστε που διανύουμε αυτή την εποχή. Aσε που θα εκτιμήσετε περισσότερο τις αρετές του συντρόφου σας και τα καλά της έγγαμης ζωής. Γιατί τότε, αγαπητές μου φίλες, ο γάμος, ωφελούσε, αποκλειστικά και μόνο, τον άντρα! Βέβαια, όπως θα διαπιστώσετε, υπάρχουν κάποιες παραδόσεις που οι αιώνες δεν τις «αλλοίωσαν» στο πέρασμά τους.
Έχουμε και λέμε λοιπόν:
O γάμος στην αρχαία Αθήνα ήταν υποχρεωτικός, ενώ ασκούσαν έντονη κοινωνική κριτική στους άγαμους σε σημείο που… τους χλεύαζαν δημόσια! Σε όλες τις ελληνικές πόλεις επικρατούσε το μονογαμικό σύστημα, παρόλα αυτά (άκουσον-άκουσον), οι άντρες μπορούσαν νόμιμα να έχουν κι άλλες φωλιές εκτός συζυγικής κλίνης. Οι άντρες παντρεύονταν ιδανικά στα 24 και οι γυναίκες από την τρυφερή ηλικία των 12 (με παρανυφάκια τις κούκλες τους, να υποθέσω…).
Το γνωστό συνοικέσιο ήταν ο μόνος τρόπος επιλογής. Μάλιστα συχνά, η μελλόνυμφη έβλεπε τον αντρούλη της κατευθείαν την ημέρα του γάμου.
Ο πατέρας έδινε το 1/10 της περιουσίας του στον γαμπρό. Ωστόσο, αν χώριζε το ζευγάρι, η προίκα επιστρεφόταν στους γονείς της νύφης (τίμια πράγματα), όχι όμως στην ίδια, γιατί στην αρχαία Αθήνα η γυναίκα δεν είχε απολύτως καμία ισχύ σε αντίθεση με τις ανεξάρτητες και δυναμικές Σπαρτιάτισσες που κρατούσαν την προίκα μετά το διαζύγιο για τον εαυτό τους. Στην Αθήνα, οι γάμοι γίνονταν τον μήνα Γαμηλιώνα ή κατά κόσμον Γενάρη και διαρκούσαν τρεις μέρες. Η νύφη προσέφερε τα παιχνίδια της στη Θεά ʼρτεμη που συμβόλιζε την αποκοπή από την προηγούμενη ζωή της και οι μελλόνυμφοι λούζονταν με νερό που έφερναν από την ιερή πηγή Καλιρρόη.
Αντιθέτως, στη Σπάρτη, γινόταν «αρπαγή» της νύφης. Από δω και πέρα όμως αρχίζουν τα ωραία, καθότι οι Σπαρτιάτες ήταν πιο… περιπετειώδεις! Αφού την άρπαζε ο γαμπρός, την παρέδιδε σε μια «νυμφεύτρια», η οποία της έκοβε σύρριζα τα μαλλιά, την έντυνε με ανδρικά ρούχα και την ξάπλωνε σε αχυρένιο στρώμα χωρίς φως. Στη συνέχεια, ο γαμπρός έφευγε από το στρατόπεδο -εκεί δηλαδή, που περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ως πολεμιστής- και πήγαινε να βρει τη νύφη. Συχνά, μηχανεύονταν μαζί τρόπους για να συναντούνται στα κρυφά και μέχρι τη μέρα του γάμου τους… είχε ήδη «τριτώσει» η ευτυχία τους με έναν απόγονο! Οι Σπαρτιάτισσες μάλιστα, τις περισσότερες φορές επέλεγαν μόνες τους τον σύζυγό τους (όχι παίζουμε…).
Αντίθετα, οι Αθηναίες κατά τη διάρκεια της έγγαμης ζωής τους, δεν είχαν δικαίωμα να πηγαίνουν σχεδόν πουθενά, παρά μόνο να μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Όταν μάλιστα τύχαινε να έρθουν επισκέπτες σπίτι, κλείνονταν στους ξακουστούς γυναικωνίτες.
Ο καλός ο αντρούλης τους όμως, όχι μόνο είχε νόμιμες περιστερώνες αλλά και νόμιμες συνοδούς, αφού στην αρχαία Αθήνα, υπήρχαν οι λεγόμενες παλλακίδες που συνόδευαν τον άντρα σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις, οι οποίες μάλιστα όχι μόνο συμμετείχαν στα κοινά, αλλά επηρέαζαν τους άντρες καθοριστικά σε μεγάλες αποφάσεις. Μία από αυτές ήταν και η διάσημη εταίρα Ασπασία, η οποία έπαιξε μεγάλο ρόλο στην άρση πολιτικών αποφάσεων του ξακουστού μας Περικλή.
Αν πάλι ο γάμος δεν έμελλε να… στεριώσει, (πού να ανταποκριθούν οι Αθηναίοι με τόσες υποχρεώσεις…), ο σύζυγος μπορούσε να διώξει ανά πάσα στιγμή την γυναίκα του από το σπίτι. Η γυναίκα να φύγει από μόνη της, ούτε συζήτηση… εκτός αν το αποφάσιζε ένα άλλο αντρικό πρόσωπο, δηλαδή ο πατέρας της και έλυνε τον γάμο. Κατά έναν περίεργο τρόπο, η συζυγική απιστία θεωρούταν μεγάλο αδίκημα. Δεν μιλάμε φυσικά για εξωσυζυγικές απιστίες… αλλά για την περίπτωση όπου κάποιος άντρας διαπιστωνόταν δίγαμος.
Στη Σπάρτη πάλι, κυριαρχούσαν άλλοι κανόνες! Ο βασικός λόγος χωρισμού ήταν όταν ένα ζευγάρι δεν μπορούσε να κάνει παιδιά. Και σε αυτό την ευθύνη είχε πάντα η γυναίκα… ! Αλλά μην ανησυχείτε γιατί ο καλός ο Σπαρτιάτης ήξερε κι άλλα μονοπάτια! Που σημαίνει ότι αν ήθελε να κρατήσει τη γυναίκα του, απλά έφερνε «εσωτερική» και άλλη μία, για να του κάνει απογόνους. Αν πάλι, αποδεικνυόταν ότι ο σύζυγος είχε το «πρόβλημα», έδινε την συγκατάθεσή του για να κάνει η γυναίκα του παιδιά με κάποιον άλλον, κυρίως από το φιλικό του περιβάλλον (να μην πάει και σε ξένα χέρια…).
Α, κρατήστε και το τελευταίο! Όταν ο σύζυγος είχε αποκτήσει τους απογόνους που ήθελε, ήταν τιμή του να παραχωρήσει τη σύζυγό του σε έναν από τους φίλους ή συγγενείς του.
Συμπέρασμα 1ον: Ό,τι γίνεται σήμερα, δεν είναι καινούριο αλλά γονιδιακό…
Συμπέρασμα 2ον: Ο θεσμός του γάμου γίνεται όλο και καλύτερος και απλούστερος. Μια γυναίκα, ένας άντρας, ένας έρωτας και ό,τι συνεπάγεται!
Συμπέρασμα 3ον: Μακριά από φίλους και συγγενείς που είναι λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας…!
Για το www.teleiosgamos.gr
Ελπίδα Μηναδάκη